مديريت دانش مفاهيم و زیرساخت ها

تاليف دكتر محمد حسن زاده

نشر كتابدار – 1386

اين كتاب تعاريف داده،‌اطلاعات و دانش و همچنين مديريت اطلاعات و دانش را ارائه مي‌دهد، ادبيات مربوط به مديريت دانش را مرور مي‌كند و نظريات و مدل‌هاي موجود در حوزه مديريت دانش را مورد بررسي قرار مي‌دهد و مدلي براي مطالعه زيرساخت مديريت دانش در سازمان‌ها ارائه مي‌نمايد. اين كتاب براي كساني كه مي‌خواهند مديريت دانش را بشناسند و در اين زمينه تحقيق كنند مفيد و كارساز خواهد بود.

فهرست مندرجات:

• فصل يكم: مفهوم مديريت اطلاعات و دانش

• فصل دوم: مباني نظري مديريت دانش

• فصل سوم: زيرساخت هاي مديريت دانش

• فصل چهارم: مرور پيشينه هاي مربوط به مديريت دانش

• فصل پنجم: مدل مطالعه زيرساختهاي مديريت دانش

• منابع و مآخذ

مدیریت دانش از نظریه تا اجرا

(Knowledge Management in Theory and Practice)

مهندس امیر ذاکری

بیش از یک دهه از طرح جدی مدیریت دانش در محافل حرفه‌ای و دانشگاهی می‌گذرد و در این مدت KM به‌عنوان یک رویکرد و رشته (discipline) جدید به بلوغ نسبی دست پیدا کرده است و اکنون می‌توان خیلی دقیقتر از قواعد، اصول، شیوه‌ها، ابزارها و تجارب مربوط به آن سخن گفت. در کشور ما نیز اقبال زیادی به حوزه مدیریت دانش شده است و این مسئله لزوم دسترسی علاقمندان به کتاب‌های معتبر درسی (textbook) را بیشتر می‌کند. کتابی که در این شماره معرفی می‌کنیم جزء کتب‌ خوب مدیریت دانش است که نویسنده آن خانم کیمیز دالکیر(Kimiz Dalkir) استاد دانشگاه مک گیل و دارای سوابق چندساله مشاوره در حوزه مدیریت دانش است.

فصل اول کتاب به این سوال که مدیریت دانش چیست؟ پاسخ می‌دهد. می‌توان مدیریت دانش را اینطور تعریف کرد: مدیریت دانش چارچوبی است برای طراحی اهداف، ساختارها و فرآیندهای سازمانی به‌نحوی که سازمان بتواند از آنچه می‌داند برای یادگیری بیشتر و خلق ارزش برای مشتریان خود و جامعه استفاده کند. با این تعریف دیگر یک شیوه و روش یکسان و عمومی برای اجرای مدیریت دانش وجود ندارد، بلکه باید رویکردی متناسب با سازمان طراحی و انتخاب شود. این رویکرد باید چهار توانمندسازی را که در قالب چهار سوال زیر بیان شده است، دربر داشته باشد.

استراتژی و چشم‌اندازی که سازمان را به مدیریت دانایی‌های خود سوق می‌دهد، چیست؟

چه ساختارها و نقش‌هایی باید در سازمان تعبیه شود؟

چگونه فرآیندها و تمارینی برای تشویق کارکنان به تسهیم و استفاده از دانش توسعه دهیم؟

چه ابزارها و بسترهایی برای پشتیبانی از این اقدامات نیاز است؟

این سوالات در بخش‌های مختلف کتاب پاسخ داده شده است. اولین و مهمترین سوال مربوط به چشم‌انداز و استراتژی است، اصولا چرا دانش را مدیریت کنیم؟ در صفحات ابتدایی کتاب به این موضوع پرداخته شده که چگونه خلق و بکارگیری دانش می‌تواند موتور محرک عملکرد و رشد سازمانی باشد. سازمان‌ها معمولا در اولین گام‌های حرکت به سمت این چشم‌انداز، متوجه می‌شوند که مهمترین و نگران کننده‌ترین وظیفه آنها در این جهت، ترویج هنجارهای اعتماد، همکاری و احترام متقابل است که خودبخود منجر به بارور شدن خلق و تسهیم دانش در سازمان می‌‌شود. در این کتاب فصلی به بررسی چالش‌های فرهنگ سازمانی اختصاص پیدا کرده است.

در ارتباط با مسئله نقش‌ها و ساختارها، واحدهای مختلف سازمانی عموما بطور بخشی عمل می‌کنند و نگران از دست دادن کنترل بر دسترسی و استفاده از اطلاعات حوزه خویش هستند. این کتاب نقش مدیران دانشی مانند مدیر ارشد دانش (CKO) را برجسته می‌کند. رهبری بهره‌برداری جمعی از منافع تسهیم دانش و غلبه بر موانع همکاری میان واحدها بر عهده این مدیران است. در همین حال تسهیم دانش را نمی‌توان صرفا در قالب رویه‌های اجباری پیش برد. برخی از دانش‌های ارزشمند سازمانی در انجمن‌های کاری (Cop) خودسازمانده بوجود می‌آید. یک فصل از کتاب به موضوع انجمن‌های کاری اختصاص پیدا کرده است.

فرآیند و تمارین مدیریت دانش در کتاب نقش محوری دارند. کتاب پس از اینکه مروری بر رویکردهای نظری اصلی در ادبیات مدیریت دانش می‌کند، ترکیب جدیدی از آنها در قالب یک چرخه بهم پیوسته متشکل از سه فرآیند ارائه می‌کند: 1. خلق و به‌دام اندازی دانش، 2. تسهیم و انتشار دانش و 3. اکتساب و به‌کارگیری دانش. این مدل چرخه‌ای مدیریت دانش، سازمان اصلی کتاب را در شش فصل ابتدایی تشکیل می‌دهد.

یکی از جنبه‌های پرجلوه مدیریت دانش، طیف متنوع و گسترده‌ایست از ابزارها، بسترها و زیرساخت‌هایی که برای دسترسی و استفاده مناسب از دانش طراحی شد‌ه‌اند. برخی از این ابزارها با هدف جمع‌آوری و ارائه محتوا به نحوی که بطور کارایی قابل دسترسی باشد، ساخته شده و برخی از ابزارها برای کشف و استخراج دانش مفیدند و برخی تشکیل گروه‌های مجازی یا شبکه‌های اجتماعی را تسهیل می‌کنند. این ابزارها نیز در قالب یک فصل با ساختار مناسب بررسی شده است.

در قسمت‌های مختلف کتاب به نمونه‌های متعددی از شرکت‌های مختلف دنیا از جمله IBM, Xerox, Siemans, Ericsson Canada, اشاره شده است.

این کتاب در سال 2005 توسط انتشارات Elsevier در 372 صفحه منتشر شده است و مطالعه آن به همه علاقمندان دنیای شگفت‌انگیز مدیریت دانش توصیه می‌شود.

مدیریت دانش

دکتر عبدالله آقائی و زهرا لطفی

انتشارات دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

اگرچه مدیریت دانش، یکی از اصطلاحات جدید و نوظهور در مدیریت است، اما موضوع دانش از بدو خلقت انسان وجود داشته است. یکی از توانمندی‌های انسان در قیاس با سایر موجودات، کسب دانش و بکارگیری آن می‌باشد. دانش سازمانی نیز از ابتدای شکل‌گیری مجموعه‌هایی با اهداف مشترک، به وجود آمده است و همواره به عنوان یک قابلیت انسانی و مزیت رقابتی در سازمان‌ها مطرح بوده است. امروزه، دانش برای افراد و سازمان‌ها اهمیت بیشتری یافته و به عنوان یک دارایی مهم محسوب می­شود.

از بُعد سازمانی، یکی از مهمترین پرسش‌هایی که زمینه مدیریت دانش مطرح می‌شود آن است که سازمان چه نوع دانش‌هایی را نیاز دارد. چه مقدار از آن را در اختیار دارد و چگونه باقی آن را می‌تواند کسب کند. بدین ترتیب مکانیزمی باید وجود داشته باشد که به صورت پویا نیازهای دانشی را شناسایی کند و مرتباً به‌هنگام شود و این در واقع هدف اصلی مدیریت دانش است. در جامعه و صنعت امروز، اهمیت مدیریت دانش سبب شده تا سازمان‌ها، واحدی را بدین منظور در نمودار سازمانی خود ایجاد نمایند.

از بُعد آکادمیک، مدیریت دانش به عنوان درسی در مقاطع تحصیلات تکمیلی در برخی دانشگاه‌های دنیا، از سال‌ها پیش در حال تدریس است که البته در برخی موارد به عنوان مهندسی دانش نیز شناخته می‌شود. در برخی دانشگاه‌های داخل کشور نیز، مدیریت دانش در سال‌های اخیر در رشته‌های مهندسی صنایع، مدیریت و یا سایر رشته‌های مرتبط، در حال تدریس می‌باشد.

منابع درسی برای مدیریت دانش اگرچه از لحاظ تعداد روزافزون است، اما کتابی که تمامی مفاهیم، اصول، روش­ها و کاربردهای مدیریت دانش را دربر گرفته باشد، کمتر دیده می‌شود. کتب لاتین موجود هم معمولاً به گونه‌ای نگاشته شده­ اند که هر بخش کتاب توسط یک نویسنده مجزا نوشته می­ شود. در کتاب حاضر سعی شده است که اهم محورهای مدیریت دانش مطرح شود به طوری­که علاوه بر جنبه‌های آکادمیک و علمی مدیریت دانش که وجه تمایز این کتاب به عنوان یک منبع مناسب برای درس مدیریت دانش و مباحث مرتبط می‌باشد، بتوان از مطالب آن برای استقرار مدیریت دانش در یک سازمان نیز استفاده کرد. سرفصل­ های کتاب عبارتند از:

به ­طور خلاصه می­ توان اذعان کرد که استقرار و بکارگیری موفق مدیریت دانش، به حفظ و صیانت از منابع مادی و معنوی هر سازمانی می­ انجامد.

دستنامه مديريت دانش- راهنمايي گام به گام براي نهادينه سازي مديريت دانش موثر در سازمان

مؤلفان: نیک میلتون، پاتریک لمب

ناشر: موسسه آموزشي و تحقيقاتي صنايع دفاعي

مترجمان: امير ذاکري، فرزانه اکبري

چاپ 1401